Elbirliği mülkiyetinde, paylı mülkiyetten farklı olarak maliklerin mülkiyet pay oranları belirli olmayıp, maliklerden her birinin hakkı ortaklığa giren bütün malların tamamına yaygındır(TMK md.701/2). Bu durum da, elbirliği mülkiyetine tabi olan malların yönetimini zorlaştırmakta ve ortaklardan birinin/birkaçının kendi payını satması, rehin olarak göstermesi veya bağışlaması gibi ayni tasarruflarda bulunmasına engel olmaktadır. Paylı mülkiyette ise, paydaşlar kendi paylarını satmak, rehin vermek yahut bağışlamak gibi ayni tasarruf işlemlerinde bulunabilirler. Kısaca açıklanan bu sebeplerden ötürü, elbirliği mülkiyeti, paylı mülkiyete göre daha dezavantajlı bir duruma sebebiyet vermektedir.
Elbirliği mülkiyetinin nasıl sona ereceği ise Türk Medeni Kanunu md.703'de ortaya konulmuştur. Buna göre elbirliği mülkiyeti; malın devri, topluluğun dağılması veya paylı mülkiyete geçilmesiyle sona erer.
Bu yazının konusu ise taşınmazlarda elbirliği mülkiyetinin, paylı mülkiyete geçilmesi yoluyla sona erdirilmesidir. Ortakların tamamının tapu müdürlüğüne başvurması suretiyle elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesini istemesi halinde, taşınmaza malik ortaklar oybirliği ile hareket ettiği için paylı mülkiyete sorunsuz bir şekilde geçilebilecektir.
Peki ortakların tamamı paylı mülkiyete geçmeyi istemezse yahut ortaklardan birine/ birkaçına ulaşılamıyorsa paylı mülkiyete geçiş nasıl sağlanacaktır?
Taşınmazlarda elbirliği mülkiyetinden paylı mülkiyete geçişin farklı çözüm yolları:
3402 sayılı Kadastro Kanunu ek madde 3'ün uygulanmasının talep edilmesi.
Türk Medeni Kanunu (TMK) md.644 gereğince elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi.
1. 3402 sayılı Kadastro Kanunu ek madde 3'ün uygulanması:
Kadastro Kanunu ek md. 3'e göre, miras ortaklığından doğan elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi için ortaklardan (yani mirasçılardan) birinin tapu müdürlüğüne bu yönde bir başvuruda bulunması gerekmektedir.
Başvurunun ardından, tapu müdürlüğü söz konusu taşınmazın diğer ortaklarına tebligat çıkartarak, belirleyeceği süre içerisinde varsa itirazlarının tapu müdürlüğüne bildirilmesi çağrısında bulunulur. Tebligat masrafları ise paylı mülkiyete geçiş için başvuran ortaktan alınır. Tebligat masrafları karşılanmadığı sürece işlemlere başlanılmayacaktır. Tebligatlar, 7201 sayılı sayılı Tebligat Kanunu'nda (T.K.) belirlenen usuller dahilinde yapılacaktır. Tebligat gönderilecek diğer ortakların adresleri ise varsa tapu müdürlüğü kayıtlarından yoksa nüfus müdürlüğü kayıtlarından edinilecektir (T.K. md. 49).
Tapu müdürlüğünce belirlenen süre içerisinde, elbirliğine tabi olan taşınmaz malın/malların diğer ortaklarınca herhangi bir itiraz ileri sürülmez ve söz konusu taşınmaz mala/mallara yönelik paylaşım davası açılmamış ise elbirliği mülkiyeti tapu müdürlüğünce paylı mülkiyete dönüştürülerek tapuya tescil edilir. Ortakların pay oranları veraset ilamında yer alan pay oranlarına göre belirlenir.
Tapu müdürlüğünün çağrısı üzerine, ortaklardan birinin yapılacak işleme itiraz etmesi veya verilen süre içerisinde paylaşım davası açılmış olduğunun belirlenmesi halinde, tapu müdürlüğü talep edilen bu paylı mülkiyete geçiş işleminin gerçekleştirmeyecektir.
2. Türk Medeni Kanunu (TMK) md.644 uyarınca açılacak dava:
Taşınmaz üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi işlemi Kadastro Kanunu ek md.3'e göre tapu müdürlüğünce sağlanamıyorsa, paylı mülkiyete geçmek isteyen ortaklardan biri/birkaçının TMK md.644 uyarınca elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davası açması gerekmektedir.
TMK md.644'e göre açılacak elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davasına bakmakla görevli mahkeme, Hukuk Muhakemeleri Kanunu(HMK) md.4/1-b uyarınca sulh hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise, HMK md.12/1 uyarınca dava konusu edilecek taşınmazın bulunduğu yer sulh hukuk mahkemesidir. Eğer farklı yerlerde bulunan birden fazla taşınmaz için TMK md.644 gereğince elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davası açılacak ise bu durumda taşınmazlardan birinin bulunduğu yer sulh hukuk mahkemesinde bu dava açılabilir.(HMK md.12/3).
Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davasında, sulh hukuk mahkemesi hakiminin, davalıların tamamına(diğer ortaklara), "elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak bir itiraz ileri sürülmediği veya mirasçılardan birinin belirlenen süre içerisinde paylaşma davası açmaması halinde, elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verileceği" ihtarının davetiye ile bildirilmesi gerekmektedir. Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre, söz konusu bu ihtarın davetiyede açık bir şekilde yazmaması ve bu davetiyenin ortakların tamamına tebliğ edilmemesi bozma sebebi teşkil edecektir.
Belirlen süre içerisinde ortaklardan birinin elbirliği mülkiyetinin sürdürülmesini haklı kılacak bir itiraz ileri sürmemesi ve dava konusu taşınmaz mal hakkında paylaşma davası da açılmamış olması halinde, hakim elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verir. Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre hüküm fıkrasında, hükmün infazında tereddüt yaratmayacak şekilde her paydaşın pay oranının ayrı ayrı gösterilmesi gerekmektedir. Hüküm fıkrasında yalnızca mirasçılık belgesine(veraset ilamı) atıfta bulunularak hüküm kurulması bozma sebebi teşkil edecektir.
TMK md.644 gereğince açılan elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete mülkiyete dönüştürülmesi davası, terekeye(murisin, mirasçılarına, miras olarak bıraktığı malvarlığı) dahil olan diğer haklar ve alacaklardaki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi için kullanılabilecek bir yöntemdir. Örneğin murisin banka hesabında bulunan para için de bu dava açılabilir.
Alacaklılar da, borçlunun elbirliği mülkiyetine tabi olan taşınmazının paylı mülkiyete dönüştürülmesi için TMK md.644'e göre dava açabilirler. Alacaklıların bu davayı açabilmesi için 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu md.121 gereğince, icra mahkemesi hakiminde yetki belgesi almaları gerekmektedir. Alacaklının bu yetki belgesini isteyebileceği icra mahkemesi, borçlu hakkında icra takibi başlattığı yer icra müdürlüğünün yetki bakımından bağlı olduğu yer icra mahkemesidir.
TMK md.644 uyarınca açılan, elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davaları tıpkı ortaklığın giderilmesi davası gibi iki taraflı, tarafları için benzer sonuçlar doğuran davalar olup, sonuçta kazanan veya kaybeden taraftan söz edilemeyeceğinden yargılama giderleri ve vekalet ücretinin taraflara payları oranında yüklenmesi gerekmektedir.
Av. Enes Rafet BAŞGÖZE
Comments