Yıllık ücretli izin hakkının şartları nelerdir?
4857 sayılı İş Kanunu (İş K.) md.53/1 gereğince, çalışanın yıllık ücretli izin hakkı elde edebilmesi için iş yerinde işe başladığı günden itibaren en az bir yıl çalışmış olması gerekmektedir. Söz konusu bu bir yıllık süreye, deneme süresi de dahildir.
Yıllık ücretli izine hak kazanabilmek için işçinin aynı işyerinde mi çalışması gerekir?
İşçi, aynı işverene ait birden fazla işyerinde çalışmış olması halinde de yıllık ücretli izine hak kazanabilir. Bunun tek koşulu farklı işyerlerinin, aynı işverene ait olmasıdır. Bu durumda söz konusu birden fazla işyerinde geçirilen süreler birbirine eklenerek işçinin yıllık ücretli izne hak kazanıp kazanmadığı ve ücretli izin süresi tespit edilir (İş K. md.54/1).
Kamu kesiminde çalışan bir işçi, aynı kurumuna/ bakanlığa bağlı birden fazla iş yerinde çalışmış ise yıllık ücretli izin hakkı nasıl hesaplanır?
İş Kanunu md.54/5'e göre, aynı bakanlığa bağlı işyerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişilerin işyerlerinde geçen süreler ve kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanuna veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı işyerlerinde geçen süreler, işçinin yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında göz önünde bulundurulur.
İşçinin yıllık ücretli izin hakkından feragat edebilmesi mümkün müdür?
İş Kanunu md.53/2 hükmü gereğince, işçi yıllık ücretli izin hakkında vazgeçemez. Bu hüküm emredici bir hüküm olduğundan işçinin, kendi rızası ile de olsa yıllık ücretli izin hakkında feragat etmesi mümkün değildir. İşveren, işçiye bu hakkını eylemli olarak kullandırmak yükümlülüğü altındadır.
Kısmi süreli veya çağrı üzerine çalışma şeklindeki iş sözleşmeleri durumunda yıllık ücretli izine hak kazanılır mı?
Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği md.13/1 hükmüne göre, kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından tam süreli çalışanlar gibi yararlanır ve farklı işleme tabi tutulamaz. Aynı yönetmelik md.13/3 hükmüne göre de yıllık ücretli izine hak kazanan kısmi süreli ya da çağrı üzerine çalışan işçilerle tam süreli çalışan işçiler arasında yıllık izin süreleri ve izin ücretleri konularında bir ayrım yapılamaz.
Yıllık ücretli izin süreleri her çalışan için aynı mıdır? Yıllık ücretli izin süreleri nasıl belirlenir?
Yıllık ücretli izin süreleri, çalışanın hizmet süresine göre belirlenir. İş Kanunu md. 53/3 hükmüne göre işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi şu şekilde belirlenir:
Hizmet süresi;
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden,
b) Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden,
c) On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden az olamamak üzere yıllık ücretli izin süresi tanınması gerekmektedir.
Kanunda öngörülen yıllık ücretli izin süreleri yer altında çalışan işçiler için dörder gün arttırılarak uygulanır (İş K. md.53/4).
İş Kanunu md.53/5 hükmüne göre, 18 ve daha küçük yaştaki işçiler ile 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.
Hizmet süresi hesaplamasında çalışılmış gibi sayılan süreler nelerdir?
İş Kanunu md.55 hükmüne göre, hizmet süresi hesaplanırken işçinin çalışmadığı halde çalışmış gibi sayılması gereken bazı süreler bulunmaktadır. Buna göre;
1) İşçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gidemediği günler
2) Kadın işçilerin 74 üncü madde gereğince doğumdan önce ve sonra çalıştırılmadıkları günler
3)İşçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler (Bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz.)
4) Çalışmakta olduğu işyerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın 15 günü (işçinin yeniden işe başlaması şartıyla).
5) Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri
6) 3153 sayılı Kanuna dayanılarak çıkarılan yönetmeliğe göre röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken yarım günlük izinler.
7) İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurullarında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılması sebebiyle işlerine devam edemedikleri günler.
8) İşveren tarafından verilen diğer izinler ile kısa çalışma süreleri.
9) Yıllık ücretli izin süresi
10) İş Kanunu Ek 2 nci maddede sayılan izin süreleri:
10-a) İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde verilen beş gün ücretli izin süresi (İş K. Ek md. 2/1)
10-b) İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar kullandırılan ücretli izin süresi (İş K. Ek md. 2/2)
11) İş Kanunu md. 66'daki sözü geçen zamanlar:
11-a) Madenlerde, taşocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler (İş K. md.66/1-a)
11-b) İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler. (İş K. md.66/1-b)
11-c) İşçinin işinde ve her an iş görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler (İş K. md.66/1-c)
11-d) İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler (İş K. md.66/1-d)
11-e) Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler (İş K. md.66/1-e)
11-f) Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler (İş K. md.66/1-f)
Yıllık ücretli izin için gereken 1 yıllık hizmet süresi hesaplaması nasıl yapılır?
İş Kanunu md.55'te sayılan ve çalışılmış olarak kabul edilen süreler haricindeki hizmet devamsızlıkları, işçinin 1 yıllık hizmet süresine eklenerek işçinin 1 yıllık hizmet süresi bulunur (İş K. md.54/2). Örneğin 15 Ocak 2019 tarihinde çalışmaya başlayan ve 1 yıl içerisinde 5 gün devamsızlığı olan işçinin 1 yıllık hizmet süresi 20 Ocak 2020 tarihinde dolmuş olacaktır.
İşçi yıllık ücretli izin hakkını ne zaman kullanabilir?
İşçi her bir hizmet yılı için hak kazandığı yıllık ücretli izin hakkını, söz konusu hizmet yılının ardından gelen yıl içerisinde kullanır (İş K. md.54/4). İşçinin yıllık ücretli izin hakkını ne zaman kullanacağını ise varsa izin kurulu yoksa işveren veya işveren vekili belirleyecektir.
Yıllık ücretli izin süreleri bölünerek kullandırılabilir mi?
İş Kanunu md.56/1 hükmü gereğince yıllık ücretli izin süreleri, kural olarak bölünmeden kullandırılmalıdır. Yıllık ücretli izin süresinin bölünerek kullandırılabilmesi için işçi ile işverenin anlaşması ve izin süresinin bir bölümünün 10 günden aşağı olmaması gerekmektedir (İş K. md.56/3). Örneğin aynı işveren nezdinde 8 yıl hizmet süresi bulunan bir işçinin 20 günlük yıllık ücretli izin hakkı 10 gün, 6 gün ve 4 gün olmak üzere 3 parça halinde kullandırılabilir.
İşçiye verilen diğer izin süreleri, yıllık ücretli izin hakkından mahsup edilebilir mi?
İş Kanunu md.56/4 hükmü gereğince işveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri, yıllık ücretli izin hakkından mahsup edilemez. Ayrıca Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz (İş K. md.56/5).
İşçi yıllık izin hakkı başvurusunu nasıl yapmalıdır?
Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği md.7/1 hükmüne göre, işçi hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirmelidir. İşçi yıllık izin isteminde, adını soyadını, varsa sicil numarasını, iznini hangi tarihler arasında kullanmak istediğini ve ücretsiz yol izni isteyip istemediğini yazar (Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği md.8/1).
İşveren yıllık ücretli izin hakkına dair kayıt tutmak zorunda mıdır?
İş Kanunu md.56/6 hükmüne göre işveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır. Bu hüküm sebebiyle işçiye hak ettiği yıllık ücretli izin hakkının kullandırılıp kullandırılmadığını ispat yükü işveren üzerindedir. Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliğinin ekinde izin kayıt belgesi örneği bulunmaktadır. Ancak bunun yerine işverenler yıllık izin kayıt defteri de tutabilirler (Yönetmelik md.20/2). Tutulan bu kayıtlarda işçinin izine çıkış ve izin dönüş tarihlerinde imzasının bulunması işverenin olası bir davada ispatın kolaylaştırılmasını sağlayacaktır.
Yıllık izin ücreti nasıl hesaplanır?
İş Kanunu md.57/2 ve Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği md. 21/1' e göre, yıllık izin ücretinin belirlenmesinde; fazla çalışma karşılığı alınacak ücretler, primler, sosyal yardımlar ve işyerinin devamlı işçisi olup, normal saatler dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler hesaba katılmaz. Yani işçinin günlük çıplak ücreti üzerinden yıllık izin ücreti ödenir. İş Kanunu md. 57/6 hükmüne göre, yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir.
Yıllık izin ücreti ne zaman ödenir?
İş Kanunu md.57/1 ve Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği md.21/2 hükmüne göre, İşveren yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye izin dönemine ilişkin ücreti ile ödenmesi bu döneme rastlayan diğer ücret ve ücret niteliğindeki haklarını izine başlamadan önce peşin olarak vermek veya avans olarak ödemek zorundadır.
İşçi, yıllık izin süresindeyken başka bir işte çalışabilir mi?
İş Kanunu md.58 hükmüne göre, yıllık ücretli iznini kullanmakta olan işçinin izin süresi içinde ücret karşılığı bir işte çalıştığı anlaşılırsa, bu izin süresi içinde kendisine ödenen ücret işveren tarafından geri alınabilir.
İş sözleşmesinin sona ermesi halinde yıllık izin ücretlerinin durumu ne olur? Ücret hesaplaması nasıl yapılır?
İş Kanunu md. 59/1 hükmüne göre, iş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir.
Yıllık izin ücreti alacaklarında sözleşmenin kim tarafında sona erdirildiği önemli midir?
Yıllık izin ücreti alacaklarında sözleşmenin hangi sebeple sona erdirildiği yahut kim tarafından sona erdirildiği önemli değildir. Bunlar işçinin, hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin ücretlerini talep etmesine engel bir durum oluşturmaz.
İş sözleşmesinin sona ermesi halinde yıllık izin ücreti alacaklarında zamanaşımı ne zaman işlemeye başlar?
İş sözleşmesinin sona ermesi halinde, yıllık izin ücretine ilişkin zamanaşımı sözleşmenin sona erdiği tarihten itibaren işlemeye başlar (İş K. md.59/1).
Yıllık izin ücreti alacaklarında zamanaşımı süresi kaç yıldır?
İş Kanunu Ek md.3 hükmüne göre yıllık izin ücretine ilişkin zamanaşımı süresi 5 yıldır. Ancak 5 yıllık zamanaşımı süresi, ek madde 3'ün yürürlüğe girdiği tarih olan 25.10.2017 tarihinden sonra feshedilen sözleşmeler bakımından geçerlidir.
25.10.2017 tarihinden önce feshedilen iş sözleşmeleri bakımından İş Kanunu geçici madde 8/2 hükmü gereğince değişiklikten önceki hükümlere tabi olmaya devam eder. Ancak, zamanaşımı süresinin henüz dolmamış kısmı, ek 3 üncü maddede öngörülen süreden uzun ise, ek 3 üncü maddede öngörülen sürenin geçmesiyle zamanaşımı süresi dolmuş olur.
Yıllık izin ücreti alacaklarına hangi faiz türü uygulanır?
Yıllık izin ücreti alacaklarına, yasal faiz oranı uygulanır. Yasal faiz oranı ise %9'dur.
Comments